DERS 1: TANITIM
Ders sonunda yapabilecekleriniz:
-Programlama Temel Bilgilerini almak-Visual Basic 6.0 calisma Ortami'ni tanimak.
-Arac kutusu, pencereler, mönüler gibi ortam bilesenlerini tanimak.
I. PROGRAMLAMA NEDİRü
Program nedirü Ya da "yazilim nedirü" gibi sorulara, "bilgisayarin donanim kismina yasam veren komutlardir" gibi yanitlar verilir. Burada vurgulanan; eger bilgisayarda bir isi yapacaksak, onu gerceklestirmek icin program yazmamiz gerekir. örnegin, derslerimizin kayitlarini ve notlarimizi tutmak istiyorsak ya da müsterilerimizin kayitlarini tutmak istiyorsak bir programa gereksinimimiz var. Bunu Microsoft Excel gibi bir program araciligiyla da yapabilirsiniz. Ancak program yazabilmek, bu isler icin özel bir cözüm ya da uygulama gelistirmek anlamina gelir. İste bu nedenle da yazilim yerine daha cok uygulama gelistirme (development) terimi kullanilir.
Buradan "programi nasil yazacagizü" sorusu akla gelir. Program, öncelikle bir isletim sistemi ya da platform icin yazilir. örnegin Windows XP icin yazilan bir program Linux isletim sisteminde calismayacaktir. Platformun ardindan programin yazilacagi dil secilir. örnegin Visual Basic ya da C++ gibi. Bu diller, bizim program yazmamizi saglarlar. Bizim anlasilabilir sekilde program gelistirmemizi ve gelistirdigimiz programi bilgisayarin dogrudan calistirabilecegi makine diline cevirirler. İste, kabaca bu sürece programlama denir.
A. PROGRAM NEDİRü
Bir program bilgisayara ne yapmasi gerektigini söyleyen bir dizi komuttur. Bilgisayarlar islemlerin kendi anlayacagi dilde (makine dili) acikca yazilmasini isterler. Ancak bu islemlerin makine dilinde bir programci tarafindan yapilmasi yerine programlamanin yapisal bicimde bir dil araciligiyla yapilmasini ve daha sonra cevrilerek bilgisayara anlatilmasi islemini programlama dilleri üstlenirler. Bu cevirme islemine derleme (compile) ya da yorumlama (interpriting) denir.
B. NESNE TABANLI PROGRAMLAMA
Nesne tabanli programlama (object-oriented programming-OOP), program gelistirmek icin kullanilan bir teknolojidir. OOP terimi degisik anlamlar tasimakla birlikte sagladigi standartlarla bilesen (component) programlamasini kolaylastirmaktadir. Visual Basic özünde nesne-temelli bir programlama dilidir. cok sayida nesne hazir olarak Visual Basic icinde bulunur programcilar bu nesneleri kullanarak program yazarlar.
OOP (Object-Oriented Programming) üc prensipe sahiptir: encapsulation, inheritance, ve polymorphism. Bu terimlere kisaca bir bakalim:
Encapsulation nesne hakkindaki bilgiler ve islemler anlamina gelir. Metot ve özellik olarak adlandirdigimiz bu islemler bir nesnenin niteliklerini ve islemlerini ortaya koyar. örnegin bir arabanin rengi, büyüklügü gibi özellikleri.
Inheritance (miras, etkilenme) sözcügünün anlami ise bir nesnenin baska bir nesne üzerine (bir üst nesneden etkilenerek) kurulmasidir. örnegin bir arabanin parcalardan olusmasi ve parcanin da arabanin tam nesnesinden etkilenmesi gibi.
Polymorphism ise belli bir islemin (metodun) bircok nesne tarafindan kullanilmasidir.
NOT: Kanimca, .NET ile birlikte Microsoft gercekten OOP üzerinde durmakta. Sizlere en kisa zamanda .NET dillerini öneririm. Bildiginiz gibi sitemizde C# .NET dili var.
C. OLAY-TEMELLİ PROGRAMLAMA
Nesne temelli programlama gibi bir programlama teknolojisi olmamakla birlikte; adindan söz edecegimiz bir yaklasim da olay temelli programlamadir. Bu terim daha cok kullaniciyla iletisim kuran programlar gelistirme anlamina gelir. Kullanicinin fare tiklamasi, klavyeden yazi yazmasi ya da neden oldugu diger islemler birer olay olarak algilanir ve programin isleyisi ona göre yönlenir.
Olay-temelli programlama (event-driven programming), klasik programlamanin aksine kullanicilarin islemlerine (yapacaklari hareketlere) göre programin yanit vermesi temeline kurulu bir programlama sistemidir. Visual Basic ile gelistirecegimiz programlar icin cogunlukla olay temelli denilebilir.
II. MİCROSOFT VİSUAL BASİC
Visual Basic (VB olarak da anilir) Microsoft tarafindan gelistirilmis modern bir programlama ortamidir. Visual Basic'in bir programin yazilip calistirilmasindan öte, program gelistirmek icin cok sayida araca sahip olmasi; kullanici arabiriminin tasarlanmasi, hatalarin giderilmesi, veritabani yaratmak, gibi gelismis özelliklere sahiptir.
Visual Basic ile farkli düzeylerde (konularda) programlar gelistirilebilir. Visual Basic ile kücük bir islemler icin program gelistirilebilecegi gibi, profesyonel programlar, veritabani uygulamalari ve hatta Internet uygulamalari bile gelistirmek mümkündür. örnegin bir cari hesap, stok, satis, imalat vb uygulamalari, oyun programi vb.
Visual Basic'in sahip oldugu araclar:
-Kullanici ara birimi gelistirmek icin cok sayida kontrol.
-Programi derleme ve hata bulmaya yönelik cok sayida arac.
-Degisik veritabanlarina erisim.
-Diger uygulamalarin fonksiyonlarini kullanmayi saglayan Active XT teknolojisi.
-Uygulamanin EXE dosya olarak üretilebilmesi ve dagitilmasi.
-Raporlama araclari.
-Veri yapisi araclari.
Visual Basic ile neler yapabilirizü
-Basit ve genel amacli uygulamalar.
-sirketler icin gelistirilen özel uygulamalar.
-Ticari programlar, satis sistemleri, veritabani uygulamalari.
-Ticari amacli paket programlar.
-Web uygulamalari.
A. BİR VİSUAL BASİC PROGRAMININ KISIMLARI
Bir programi belli kisimlardan olusur. Bunlarin en basit olarak su sekilde ele alabiliriz:
-Kullanici arabirimi.
-Bilgi isleme (hesaplamalar)
-Bilgi saklama (veritabani islemleri).
-Raporlama islemleri.
Kullanici arabirimi bir programin ekranini olusturur. Diger bir deyisle kullanicilarin bilgi girdigi etkilesimli ekranlardir. Bunlara form diyecegiz.
Bilgi isleme kismi, programin yapacagi hesaplamalari ve islemleri kapsar. Bu daha cok programin mantigi olarak adlandirilir.
Veritabani islemleri, bildiginiz gibi bircok uygulama icin cok önemlidir. Yine ayni sekilde raporlama da bilgilerin yazicidan ya da ekrandan alinmasini saglar.
B. VB 6.0'I BAsLATMAK
Visual Basic 6.0'in Windows isletim sistemleri üzerine kurulmasi ile birlikle Visual Studio 6.0 program grubu ya da Visual Basic 6.0 program grubu Start menüsünde Programs grubunda yer alir. Visual Basic'i baslatmak icin bu secenek üzerine tiklanir.
C. cALIsMA ORTAMI
Visual Basic 6.0'in baslatilmasiyla birlikte, önce yazilacak programin (projenin) türü sorulur. Bu varsayim olarak (yaygin olarak) .EXE olarak secilir. Ardindan programlama ortami ekrana gelir.
Visual Basic 6.0 ortami özellikle program birimlerinin düzenlenmesi icin cok sayida bölüme sahiptir. Bu bölümler araciligiyla programin tasarimi yapilir ve kod yazilir.
Visual Basic calisma ortami programin arabiriminin gelistirilmesi bakimindan bir tasarim zamani (design time) program gelistirme ortamidir. örnegin bir formun ya da bir kontrolün özellikleri, özellik tablosundan düzenlenebilir. Form ve diger kontroller secilerek özellikler (Properties) tablosundan renkleri vb. bütün özellikleri düzenlenebilir.
Project Penceresi:
Yeni bir Visual Basic programina bir proje (project) olarak baslanir. Bir projeye (uygulama) baslamadan önce gelistirilecek programin türü secilir. Varsayilan proje türü Standard EXE dir. Standard EXE program, EXE dosya olarak calisabilir bir programi yaratmak anlamina gelir.
Tablo: Proje tipleri
Standard EXE Normal bir Visual Basic projesi.
ActiveX EXE ActiveX kodu yaratma
ActiveX DLL ActiveX bilesini yaratma
ActiveX Control ActiveX kontrolü yaratma
VB Application Wizard Bir Visual Basic uygulamasini adim adim yaratir
VB Wizard Manager Sihirbaz yaratmayi saglar.
Data Project Server veritabanlarina ulasmak icin yaratilan veritabani projesi.
IIS Application Internet Information Server uygulamasi yaratir.
Addin Add-in nesneleri yaratir.
ActiveX Document Dll ActiveX belgesi DLL olarak.
ActiveX Document EXE ActiveX belgesi EXE olarak.
DHTML Application Dynamic HTML (DHTML) teknolojisi Microsoft Internet Explorer icinde yer alacak sayfalar yaratir.
VB Enterprise Edition Co. Visual Basic Enterprise Edition özellikleri.
Open dügmesine tiklayarak ya da secilen proje türüne cift tiklayarak yeni bir projeye baslanir.
calisma Ortami:
Proje penceresiyle birlikte bir form ekrana gelir. Projenin baslangic adi Project1, formun baslangic adi ise Form1 dir.
calisma ortaminin üst tarafinda Visual Basic 6.0'in menü cubugu ve standart arac cubugu yer alir. Ortamin sol tarafinda arac kutusu (toolbox) yer alir. Ortada ise proje penceresi ve icinde bir form durur.
Ortamin sag tarafinda ise proje icindeki formlari, modülleri ve diger bilesenleri gösteren Project penceresi bulunur. Onun altinda Properties (özellikler) penceresi yer alir.
calisma ortamindaki ana sahne formdur. Programci formu kullanicinin karsina gelecek ekran gibi düsünür ve tasarlar. Bu tasarimda ise yapilan ana islem kontrolleri form üzerine yerlestirilmesidir.
Formlar:
Hemen hemen her Visual Basic uygulamasinda bir form bulunur. Form üzerine denetimler ve grafikler eklenerek uygulama gelistirilir. Her bir form ayni zamanda form tasariminin yapildigi bir alandir.
Formlar uygulamanin (programin) kullanici arabirimini olusturur. Visual Basic kontrollerinden (components) istenilen kontroller form üzerine fare ile yerlestirilerek uygulamanin arabirimi olusturulur.
örnegin bir bilgi giris ekrani form olarak yaratilir:
ADI: [metin kutusu]
ADRESİ: [metin kutusu]
NUMARASI: [metin kutusu]
Bu arabirim üzerinde metin kutulari (textbox), komut dügmeleri (command buttons) gibi veri-islem elemanlari yer alir. Ardindan istenilen olaylara göre kodlar yazilarak programin yazilmasi saglanir.
Kontroller:
İste kullanici arabirimini hazirlamak icin formlar üzerine veri girisi icin metin kutusu (text box), bir islemi baslatmak icin komut dügmesi (command button) gibi birimler yerlestirilir. Bu veri-islem birimlerine kontrol (control) denir. Bu kontroller, Visual Basic ortaminda yer alan arac kutusundan secilerek kullanilir.
Arac Kutusu (Toolbox):
Görsel programlama ortamlarinda görsel kontrollerin cizilmesi icin zengin bir arac kutusu kullanilir. Visual Basic arac kutusunda programin tasarimi sirasinda kullanilmak üzere cok sayida araci icerir.
Arac kutusunda yer alan standart kontroller:
Standart kontrol İslevi
PictureBox Resim kutusu: Bitmap, Icon, Gif resimlerin gösterilmesini saglar.
Label Etiket: Sadece bilgi vermek ya da görüntü olarak form üzerinde durur. Genellikle metin kutularinin adlarini göstermek icin kullanilir.
TextBox Metin kutusu: Veri girisi icin kullanilan bir kontroldür. Hemen hemen bütün programlarda kullanicilardan veri girisi, degistirme yapmasi gereken alanlar gerekir. İste metin kutusu bu amacla kullanilir.
Frame cerceve: Kontrolleri gruplamak icin kullanilir.
CommandButton Komut dügmesi: Bir islemin baslatilmasini saglar. Genellikle fare ile üzerine tiklanarak kullanilir.
CheckBox İsaret kutusu: Bir secim yapmayi saglar.
OptionBox Secenek kutusu: Secim yapmayi saglar.
ComboBox Acilan kutu:
ListBox Liste: Bircok elemani liste biciminde göstermek icin kullanilir.
HScrollBar Yatay kaydirma cubugu: Yatay olarak kullanilan kaydirma cubugu.
VScrollBar Dikey kaydirma cubugu: Dikey olarak kullanilan kaydirma cubugu.
Timer Zaman saati: Zamanin takip edilmesini saglar.
DriveListBox Sürücü listesi: Sistemdeki sürücüleri listeler.
DirListBox Dizin listesi: Sistemdeki dizinleri (klasörleri) listeler.
FileListBox Dosya listesi: Bir dizin icindeki dosyalari gösterir.
Shape sekil: sekil cizmeyi saglar.
Line cizgi: Düz cizgi cizmek icin kullanilir.
Image Resim gösterme: Sadece resimleri göstermek icin kullanilir.
Data Data: Verileri göstermek icin kullanilir.
OLE OLE:
D. FORM üZERİNE BİR KONTROL YERLEsTİRMEK
Bir Visual Basic programinin kullanici arabirimi form üzerine yerlestirilen kontroller ile tasarlanir. Bir kontrolün form üzerine yerlestirilmesi icin su islemler yapilir:
1. Arac kutusundan istenilen arac üzerine tiklanir. örnegin Text Box.
2. Form üzerinde istenilen bir yere gelinir ve kontrolün sol üst kösesi yerlestireceginiz yere fare ile tiklanarak sürükleyin ve kontrol yerlestirilir.
III. UYGULAMA
Visual Studio 6.0 ya da Visual Basic 6.0 programini bilgisayariniza yükleyin.
Visual Basic 6.0'i baslatin.
İlk proje türünü .EXE olarak secin.
calisma ortamini taniyin:
Arac kutusundaki kontrolleri form üzerine ekleyin. Kaldirin.
Kontrollerin özelliklerine bakin.
Kontroller üzerinde cift tiklayin. Ekrana gelen kod penceresini inceleyin.
IV. GöZDEN GEcİRME
1. Bilgisayarlar hangi dilden anlarlarü
2. Visual Basic ile hangi programlari yazabilirsinizü
3. Program gelistirme adimlari nelerdirü
4. Bir program isi aldiniz. Nereden baslarsiniz. Kodlamadan önce hangi hazirliklari yaparsiniz.
5. Form nedirü Her VB programi icin bir form gerekir miü
6. Denetim nedirü