Bios icin ayarlar...

[PeeRLeeSS]

Bellek icin ayarlar
Bellek yani hafiza ayarlari cogu anakartta, 'Advanced Chipset' mönüleri altindadir. Bu yazimizda söz konusu mönüdeki DDR-RAM ayarlarini inceleyecegiz. Bugünlerde hem Intel hem de BIOS, BlOS'tan bilgisayarinizin durumunu da ögrenebilirsiniz.

AMD platformlari icin kullanilan DDR-RAM'lerde ve önceki sürüm olan SDRAM'lerde gördügümüz bazi temel ayarlar var. CAS ve RAS ayarlari en önemlileridir. Bir DDR ya da SDRAM, kapasitör benzeri bir yapiya sahiptir. Yani bu belleklerde bir okuma yapilacagi zaman önce okuma yapilacak olan bellek hücresinin elektriksel olarak yeniden yüklenmesi gerekir. Diger yandan bellekte bir yere ulasmak icin belirli bir süre gereklidir. 'Advanced Chip-set' gibi mönülerde göreceginiz CAS ayari, bellege komut gönderildigi zaman, o komutu uygulamaya baslamadan önce gecen zamani gösterir. Bu rakam ne kadar düsük olursa, sistem o kadar hizli veri okur.

Ama sunu da unutmayin '2' ayari her RAM üreticisi tarafindan desteklenmiyor. Belleginiz bir 'No name' yani markasiz ise ve CAS 2 ayarini desteklemiyorsa, o zaman cökmeler yasayacaksiniz demektir. Yine bellekler icin RAS ve RAS to CAS ayarlarini göreceksiniz. RAS islemi, bellek ciplerinin elektriksel olarak yeniden yüklenmesi icin gerekli süredir. Genelde '5' ya da '6' ayarlarini secebilirsiniz. Bu da 5 ya da 6 islemci saat frekansi demektir. Ne kadar büyük olursa sisteminiz daha kararli olacaktir. Düsük bir ayar ise, '5' gibi, daha yüksek performans getirir. RAS-to-CAS ayari ise RAS ve CAS islemleri arasinda ne kadar süre beklemek gerektigini bildiriyor. Elbette bu ayar icin de durum ayni. Rakami ne kadar yüksek tutarsaniz, sisteminiz o kadar kararli olarak calisiyor. Ayar sirasinda daha düsük rakamlari secerseniz, o zaman da performans artacaktir. İste size, anakartlarda sikca gördügümüz bir kac ayar daha:


SD-RAM Command:
Bu bellek ayari bazi anakartlarda, 'MA 1T/2T Select' seklinde görülür. Her iki ayarin yaptigi is ayni. Bu ayar, bellege komutlarin ne kadar sürede aktarilacagini belirtir. ÎT ayari en hizli, 2T ayari ise daha yavas bir ayardir. Elbette 2T ayari eger kalitesiz RAMler kullaniyorsaniz sistemde cökmelere neden olabilir.
Fast Command:
Bu ayar genellikle Athlon'larda görülüyor. Bu ayarda amac, islemcinin icinde bellekle ilgili ayarlari nasil ele alacagini düzenlemektir. Eger hizli RAM'lere ve yeni nesil bir islemciye sahipseniz, ayari daha yüksek hizlara cikartabilirsiniz.
SDRAM Burst Lenght:
Bu ayar SIS cipsetlerinde ve Athlon'larin anakartlarinda **sansürlendi** görülmekte. Bellek ciplerinin özel bir fonksiyonunu düzenliyor. Bellek cipleri, üzerlerinde bir yer okundugunda, yanindaki hafiza hücrelerinin de okunacagini tahmin eder. Buradaki bilgileri cabuk ulasabilecegi bir düzene koyar. SDRAM Burst Length ayari ile ne kadarlik bir kismi hemen ulasilabilecek hale getirdigini ayarliyoruz. Genellikle '4QW ya da '8QW gibi ayar olasiliklari var. Eger kaliteli bir RAM aldiysaniz, bu ayari 8QW'ye getirin. Eger RAM'iniz kaliteli degilse ayari kapatin. Zira kalitesiz RAM'lardaki cipler bu özelligi desteklemez. Bu ayar bazi anakartlarda DDR 'RAM Auto Precharge' ismi altinda da görülür.
Bank Interleave:
Bu ayar sadece KT266A ve KT333 cipsetlerinde var. Eger iki DDR-RAM'i anakart üzerindeki iki bellek yuvasina takarsaniz, o zaman her iki DDR-RAM'den de ayni anda okuma yapilmasi saglanir. 16 MB'nin altinda bir RAM icin calismiyor. '2-Way' ve '4-Way' gibi ayar secenekleri var. Eger bir cift RAM'i yan yana takiyorsaniz '2-Way', iki cift RAM'i birlikte anakarta monte edecekseniz, mutlaka '4-Way' ayarinda birakin.

Burada anlattigimiz ayarlarin hepsini 'SPD' fonksiyonu kullanarak da yapmak mümkün. Kullandigimiz RAM'lerin üzerinde 'SPD' isimli cok kücük bir cip yer alir.

Bu cip, buraya kadar anlattigimiz RAS, CAS, Precharge gibi ayarlari, o RAM'e göre yapilmasini saglar. Eger satin aldiginiz ya da kullandiginiz, RAM'lerin RAS, CAS ya da benzeri ayarlarini bilmiyorsaniz, o zaman bu ayarlari 'SPD' yapsin diyebilirsiniz. Bu takdirde BIOS'da yine bellek ayarlarinin bulundugu mönü icinde 'Configure DRAM Timing By SPD' gibi bir ifade olmali. Bu ayari sectiginizde her sey otomatik ayarlanacaktir.
AGP icin ayarlar
AGP icin ayarlar cok cesitli olmasa da bazi ayarlari halen elle ayarlamak gerekiyor. simdi bu ayarlari kisaca gözden gecirelim.
AGP Mode:
Bu ayar, AGP yuvasinin hangi hizda calisacagini belirler. Ayari 'Auto' ya da 4X halinde birakirsaniz problemsiz olarak calismanizi saglar. Ama eski bir ekran kartiniz varsa (TNT, eski TNT2 kartlari gibi) ayari 'Auto' ya da 2X'e getirin.
AGP Fast Write:
Oyunlariniz, büyük miktarda bir veriyi bir anda ekran kartinizin hafizasina yazmak icin 'Fast Write' denilen bir islem yapar. Bu ayar, TastWrite' isleminin calismasi ya da calismamasini saglamaktadir. Bazi oyunlar, örnegin Aquanox'un 2.1 sürümü, Sacrifice'in ilk sürümleri, bu ayar aciksa, sistem cökmelerine ya da grafiklerde bozulmalara neden olur.
AGP Aperture Size:
Eger sisteminizdeki ekran kartinin hafizasi dolarsa, o zaman ana hafizanin bir kismini kullanacaktir. Hafizanizin, ekran kartiniz tarafindan kac megabyte'lik bir kisminin isgal edilebilecegini belirler. Eger az hafizaniz varsa, bu rakami 32 MB olarak, eger bolca hafizaniz varsa ayari 64 MB olarak birakin ya da anakartinizin ayari kendi secmesine izin verin. Bu ayar bazi BlOS'larda 'Graphic Win Size1 olarak da gecer.
AGP l W/S Write:
Bu ayar, AGP yuvasindan ekran kartiniza bir veri gidecegi sirada araya bir islemci frekansi kadar bekleme süresi eklemenizi saglar.
AGP l W/S Read:
Yukaridaki, 'AGP l W/S Write' ayari ile ayni isi yapar. Sadece bu sefer, ekran kartinizdan, bir veri okunacagi sirada araya bir bekleme süresi koyacaktir. Ayni sekilde yavas bir ekran karti ya da yavas bir RAM'iniz varsa, bu ayari 'Enabled' konumuna getirin.
AGP Read Syncronizaüon:
AGP kartinizdan yapilan okuma islemlerinin, sistem saatiyle senkronize edilmesini saglar. 'Enabled' konumunda birakilmasi tavsiye edilir.
AGP icin ayarlar
AGP icin ayarlar cok cesitli olmasa da bazi ayarlari halen elle ayarlamak gerekiyor. simdi bu ayarlari kisaca gözden gecirelim.


PCI icin ayarlar
BlOS'larin yine 'Advanced Chipset Features' ya da 'PCI Devices' gibi mönülerinde karsilastigimiz ayarlarin cogu yanlis yapiliyor. simdi bu ayarlarin en bilinenlerini ele alalim.
PCI Delay Transaction:
En fazla hatali olarak ayarlanan BIOS ayarlarindan biri. Anakartinizi ilk kurdugunuzda, 'Disabled' secenegi secilmis olarak gelir. Bu ayar, PCI 2.1 ve sonrasi PCI standartlarinin calisip calismamasini saglar. PCI yuvalarina giden veriler, eger sisteminizde cok eski bir PCI karti ya da ISA karti varsa, beklemek durumundadir. Oysa yeni nesil PCI 2.1 ve PCI 2.2 standartlarinda ISA ve önceki PCI kartlarina gidecek olan veriler bir süreligine, bir tampon bellekte tutulur. Böylece, eski ISA ve PCI kartlarinin olusturdugu darbogaz asilmis olur. Eger sisteminizde eski PCI genisleme karti ya da ISA kart yuvasi yoksa, bu ayari 'Enabled' yapabilirsiniz. Kimi durumlarda sisteminizde belirgin bir performans artisi olur. Ama PCI kartlarinizin durumunu bilmiyorsaniz ya da ISA yuvalarinin sistemde var olup olmadigindan habersizseniz, ayari 'Disabled' olarak birakin. Bu parametre secilirse, PCI 2.1 uyumlugu da kapatilmis olur.
PnP BIOS:
Bu ayar, bazi anakartlarda 'Plug and Play Aware OS' seklinde de gecer. Eger bu ayari kapali yani 'Disabled' hale getirirseniz, PnP (Plug and Play, Tak ve calistir) standardina uygun olan cihazlariniz, isletim sisteminiz tarafindan bulunacaktir. Eger bu ayari acarsaniz, yani 'Enabled' hale getirirseniz, PnP uyumlu cihazlarinizi, BlOS'unuz bulacaktir.

Clear NVRAM:
Hangi kartin PnP uyumlu oldugu ya da 'ne kadar RAM var' gibi bilgiler, BIOS icinde burada saklanir. BlOS'un bu kismindaki bilgiler, eger ayar 'Enabled' halde ise, her sistem acilisinda silinecektir. Yeni bir kart takacaksaniz ya da modeminiz external bir modem ise bu ayari 'Enabled' halde birakin.
PCI Latency Timer:
Bu ayar her PCI kartinin, ne kadar süre ile veri aktarip veri aktarma hakkini bir diger cihaza devredecegini gösterir. Yani kartlar sira ile veri aktarirlar ve her bir kart belli bir süre veri aktarip veri aktarma isini bir digerine birakir. Eger bu ayardaki degeri yüksek tutarsaniz, daha yüksek veri aktarim hizlarina ulasmak mümkündür. örnegin, GeForce ekran kartlari bu ayarin yüksek olmasini ister.
Farkli ayarlar icin
Burada anlattigimiz ayarlar, BIOS'daki onlarca ayardan sadece bir kaci. özellikle deginmek istedigimiz ve cesitli cipsetlerin kullanildigi anakartlarda yer alan bir kac ayar daha var.
MPS Table:
Bu ayar aslinda bir anakartta, cift islemci varsa kullanilir. BIOS'u üreten sirketler ayni BlOS'u pek cok kart icin ürettiklerinden dolayi, bu ayari farkli anakart modellerinde kullanmak icin, BlOS'a ekliyorlar. Bu ayari cift islemciniz yoksa degistirmeyin.
APIC Function:
Bu ayar, sisteminizdeki Interrupt'larin daha genis bir bicimde kullanilmasini saglar. APIC (Advanced Programmable Interrupt Controller-Gelismis Interrupt Kulanimi), ayarini eger yeni bir isletim sisteminiz varsa acmalisiniz. Bu konuda bir fikriniz yoksa ayari degistirmemenizi tavsiye ediyoruz.
IPCA Function:
Sisteminizin, fazla elektrik harcamamasi icin isletim sistemi tarafindan kontrol edilebilmesini saglar. Eger isletim sisteminiz Windows 98SE /Me 72000 /XP ise bu ayari acik, yani 'Enabled' hale getirin.
ACPI Standby State:
Bu secenekle, eger IPCA ayariniz aciksa, sisteminizi nasil asili (Standby) konumuna alacaginizi ayarlar. Eger SI secenegini secerseniz, o zaman sisteminiz sadece sabit disk ve ekran gibi bilesenleri kapatarak Standby konumuna gececektir. S3 Secenegini sectiginizdeyse, yaptiginiz her sey hafizaniza yazilacak ve sistem daha derin bir uyku haline gececektir.

Bu yazida sadece bazi önemli ayarlara deginerek bir kac temel BIOS secenegine isik tutmak istedik. Sisteminizle ilgili frekans ayarlarini da iyi yapmaniz gerekiyor. Bu ayarlar ise bir baska yaziya kaliyor. Bu yazidan da anlayabileceginiz gibi, sisteminizle ilgili pek cok seyi BIOS yoluyla düzene sokmak mümkün. Ama ne yaptiginizi bilmiyorsaniz, kesinlikle bir sey yapmamayi tercih edin. Zira BIOS ayarlari, keskin bir bicak gibi, iyi kullanildiginda ise yarayan, kötü kullanildiginda da problemlere neden olan araclardir.
V I/0 ve V I/01 ayarlari nedirü
V I/O ayari DIMM ya da SIMM yuvalarina giden voltaji belirler. DIMM'ler ya da SIMM'ler 3,3 V'ta calismak icin tasarlanmislardir. Eskiden, RAM'lerle anakarttaki cipsetler ayni voltajla calisirlardi. Oysa bu durum yeni nesil anakartlarda farkli. DDR-RAM'lerin ortaya cikmasindan sonra bu kural degisti. cipset icin gerekli voltaj V 1/0 olarak, DDR hafiza cipleri icin gerekli olan voltaj ise V l/Ol olarak isimlendiriliyor. Bazi anakartlarda bu konuda da BlOS'da ayarlar bulunmakta. Bu konuda özel ayar yapmayi bilmiyorsaniz, anakartinizda hazir gelen ayarlari kullanin. Eger overclock yapmaniz gerekiyorsa, bu ayari degistirebilirsiniz. DDR RAM'ler ise 2,5V'da calismak üzere tasarlanmistir. Ama 2.7 Volt'a kadar calisma voltajlari arttirilabilir. Daha üst degerlerde ise risk almaya baslarsiniz ve RAM'lerinizi yakma olasiligi dogar. Ayrica kimi BlOS'larda islemcinin de calisma voltaji ayarlanabilmektedir. Bu ayarlar, overclock yapmak isteyenler icin ve test amacli kullanilmak üzere düsünülmüstür. Bu ayarlari degistirirken, her islemcinin bir siniri oldugunu ve yanabilecegini de aklinizda bulundurmalisiniz.

Hdd sag olsun :D