Delphi bir programlama ortamidir.Programlama dili olarak pascalin nesne yönelimli(object oriented) uzantisi olan Object pascal dilini kullanmaktadir.Object pascal kolay anlasilir bir dile, hizli derleme gücüne ve modüler programlama icin gerekli tüm komutlara sahiptir.Object pascal delphinin IDE si ile birlikte daha anlasilir bir yapiya kavusturulmustur.IDE tümlestirilmis uygulama gelistirme ortami demektir.Asagidaki gördügünüz görüntü delphinin idesidir.
Delphi bir Raddir.Rad (Rapid Application Development) hizli uygulama gelistirme demektir. Rad sistemli programlama ortamlarinda text tabanli programlama ortamlarina göre program yazmak cok daha kolaydir.Rad ortaminda Hazir formlar, bilesenler bulunmaktadir.
Formumuzun tasarimini görsel bir ortamda resim cizer gibi yapiyoruz.
Text tabanlilarda ise görsel bir ekran yoktur.Notepadde yazi yazar gibi program yazarsiniz.
su an delphinin en son sürümü Delphi .net 2005 dir.Ben .net teknolojisini destekleyen sürümünü degil de win32 uygulamalari yapabilecegimiz delphi7 yi anlatacagim. .net yeni bir teknolojidir. .net de yaptiginiz programlari calistirmak icin .net framework un isletim sistemine kurulmasi gerekir.
Delphi 7nin de bircok sürümü bulunmaktadir.Bunlar Personal , Profesyonel , Enterprise ve Architect sürümleridir.
Personel sürümü yeni baslayanlar ve siradan programcilar icindir.Bunda yazdiginiz programi ticari olarak satamazsiniz.Diger sürümlere göre bilesen sayisi azdir.
Profesyonel sürümü bütün temel özellikleri ve bunlara ek olarak genisletilmis veritabani destegi, biraz internet destegi ve harici programlarin bazilarini icerir.
Enterprise sürümü büyük sirket uygulamalari gelistiren programcilar icindir.Eski adi Client/server suitedir.
Architect sürümünde Enterpriseden farkli olarak BoldSoft'un Bold for Delphi ürünü yer almaktadir.
Burada anlatacagim bilgiler cogu delphi sürümünde bulunmaktadir.
Delphiye giris
simdi Delphiyi biraz inceleyelim.Delphiyi actigimizda ekrana gelen görüntüye bakalim
sekil Delphinin IDE si
Delphi karsimizda.üstünde Form1 yazan pencere bizim programimizdaki formdur. Hemen Run diyelim veya F9 tusuna basalim ve programi calistiralim.Form1 penceresi calisacak ve karsimiza Windows uyumlu programimiz gelecektir.Bunu text tabanli programlama dillerinde yapmak icin bircok kod vs yazariz.Fakat Delphi visual basic Borland c++ gibi görsel dillerde bu gördügünüz gibi kolaylikla gerceklesmektedir.
simdi Delphiyi biraz inceleyelim.üstte delphinin klasik Windows uygulamalarindaki gibi bir menu cubugu bulunmaktadir(Main window).Onun hemen altinda arac cubuklari bulunmaktadir.Programimizi kaydetmemizi, calistirmamizi, durdurmamizi saglayan kisayollarin bulundugu arac cubuklarini görüyorsunuz.
Burda standart , additional gibi sekmeleri olan arac cubugu bizim component (bilesen) paletimizdir. Componentler bir takim özel islevler icin hazirlanmis Windows uygulamalarindaki nesnelerdir. Yukardaki resimde Standart sekmesi altindaki bilesenler gözükmektedir.Windows uygulamarinda gördügümüz bircok bilesen burada bulunmaktadir
İnternette delphide kullanilabilen free veya parali bircok bilesen mevcuttur.Delphi bilesen destegi ile kendisini kanitlamistir.
Ek bilgi:Componentleri bilesen paketine sag tiklayip propertiese tiklayarak ve buradan ayarlamalar yaparak özellestirebiliriz.
Add=Ekle
Delete=sil
Rename=Yeniden adlandir.
Move up -move down=Yukari cikar -asagi indir.
Object treeview programimizdaki bilesenleri göstermektedir.Bize hangi bilesenin hangi bilesenin üzerinde oldugunu da gösterir.Mesela asagidaki resimde grup kutusunun üstünde radyo butonlari oldugu gözüküyor.
Object inspector secilen nesnelerin özelliklerini ve olaylarini bize gösterir ve kullanmamizi saglar.Properties(özellikler) Events(olaylar).Propertiesleri programimizda tasarim asamasinda degistirebiliriz.Mesela object inspectorde form1 secili iken Caption özelligine İsmimizi yazalim.Programi calistirdigimizda Formumuzun basliginda sizin caption özelligine yazdiginiz yazi gözükecektir.Bu özelliklere ilerde deginecegim.
sekil:özellikler ve olaylar
Eventslarda bu bilesenlerin olaylaridir.Yani bir durum gerceklestiginde buradaki komutlar calisir.örnegin Bir butona tek tiklanmasi bir olaydir.cift tiklanmasi farkli bir olaydir.Programinizi bu olaylarla yöneteceksiniz.
Yukardaki resimde olaylari görebilirsiniz.Acilir kutuda form1 secili oldugu icin form1in olaylarini görüyorsunuz. Mesela onclose olayi formun kapanmasi aninda gerceklesecek olaydir.Bu olaya komut yazarak Program kapanirken güle güle gibi bir mesaj kutusu acilmasini saglayabilirisiniz.
Basliginda Unit1.pas yazan bölüm Kod editörüdür.Kodlarimizi buraya yazacagiz.
Kod editöründe
procedure TForm1.FormCreate(Sender: TObject);
begin
end;
yazisini görüyorsunuz.Procedure alt programciklardir.Burdaki Tform1 in Formcreate olayinin prosedürüdür.Form acilis olayi geceklesmeden buradaki yazdigimiz kodlar gerceklesecektir. Begin ve End blogu kodlarin baslangicini ve bitimini temsil etmektedir.Kodlar bu blok arasina yazilir.bunlari ileride daha detayli inceleyecegiz.Yukardaki yazilari delphi kendisi olusturur.(Object inspectorde herhangi bir olaya cift tiklayarak)
Kod tamamlama
Kod editörü bize büyük bi kolaylik saglamaktadir.Ctrl + space tusuna bastigimizda bize kodlari göstermekte , istediginizle tamamlamaktadir.
Komut parametreleri
Ctrl+Shift+space tusu da parametreleri göstermektedir.Parametre Fonksiyon veya Procedure kullanirken parantez icine girecegimiz fonksiyon veya procedurenin kullanacagi degerlerdir.
örnek vermek gerekirse Topla(10+20); Burada 10 ve 20 birer parametredir
sekil: Sari bölüm parametreleri gösteren bölümdür
Kod sablonlari
Ctrl+J ikilisi de önceden tanimli ve object pascal yapilari gibi yapilarin kod penceresine otomatik olarak eklenmesine olanak taniyan bir özelliktir.
Mesela Ctrl+j yapalim ve görüntüye bakalim
sekil:ctrl+j
Burada kodlarin kisaltmalarini görüyorsunuz.örnegin ifbye tikladigimizda bize
if then
begin
end;
Kodlarini otomatikmen eklemektedir.
Kod editöründeki kisayollar;
F9
Programi derle ve calistir
F8
Programi adim adim calistirir
F7
Programi adim adim calistirirken, ilgili rutine dallanir.
Ctrl + S
Unit'te yapilan degisiklikleri kaydeder.
Shift + Ctrl + S
Acik olan tüm unitlerdeki degisiklikleri kaydeder.
Alt + F11
Use Unit... penceresini acar. Bir unitten diger forma referans veriyorsaniz, ilgili formu Uses kisminda tanimlamaniz lazim. Bu pencereden proje icindeki unitlerden istediginizi secip, tanimlama isini otomatik yaptirabilirsiniz.
Ctrl + F
Arama ekranini acar
Ctrl + E
Artan arama yapar. Bu tuslara bastiktan sonra kelimeyi yazin. İlgili kelime varsa bulunur.
F3
Arana kelimenin bir sonraki gectigi yeri bulur
F10
Menülerin ve bilesenlerin oldugu ana pencereyi gösterir.
F11
Object Inspectoru gösterir.
F12
Formla, kod arasinda gecis saglar.
Shift + F12
Formlari acmak icin form listesini görüntüler.
Ctrl + F12
Unitleri acmak icin unitleri listeler
F1
üzerinde bulundugunuz bilesen veya kelime ile ilgili yardimi acar.
Ctrl + Shift + I
Secili kodu blok halinde saga kaydirir.
Ctrl + Shift + U
Secili kodu blok halinde sola kaydirir
Ctrl + Shift + C
Bir rutini tanimladiktan sonra gövdesini olusturmak icin
Ctrl + F4
Dosyayi kapatir.