Yazılımların ya da web sitelerinin lisans sözlesmeleri kullanıcıların canını yakacak maddeler içeriyor olabilir. Neyi imzaladıgınızın farkında mısınız?
Ne kadar ekmek o kadar köfte gibi, “karsılıksız bir kazanç yoktur” anlamına gelen deyimleri duymussunuzdur. İste internette gördügünüz pek çok “free software (bedava yazılım)” ifadesi de aslında bu gerçegin etkisi altındadır. İsmi “bedava yazılım” olsa bile, bu onu kullanmak için bir maliyete katlanacagınız gerçegini degistirmiyor. Yazılım firmaların dünyadaki bilgisayar kullanıcıları için hiçbir ücret ödemeden kullanacakları yazılımlar üretip dagıttıklarını düsünmek hepimizin hosuna gidebilir, ancak bu düsünce biçimi hayalcilikten baska bir sey degil. Bedava yazılımlar çogu zaman kullanıcıların bilgisayarına rahatsız edici casus / reklam yazılımları yüklemek veya kullanıcıların yazılım sirketine isteyerek veya istemeyerek gönderdikleri kisisel bilgilerini reklam / yıgın posta firmalarına satmak için kullanılır.
Bu kisisel bilgiler isminizden telefon numaralarınıza, ev adresinizden fotograflarınıza, banka bilgilerinize, kredi kartı detaylarınıza kadar çok mahrem ve gizli bilgileri içerebilir. simdi size bu art niyetli yazılımları “kaktıran” ve bilgisayarınıza yükleyip kisisel bilgilerinizi alan yazılım firmalarını dava etmek için avukatlara kosmadan önce bir durun. Çünkü bilgilerinizin alınacagı, kullanılacagı, bilgisayarınıza o casus yazılımların yüklenecegi aslında size daha önce söylendi, hatta daha kötüsü, siz de bu bilgiyi onayladınız ve izin verdiniz.
Bedava bir yazılımı kurmadan önce yazılımın size sundugu ve kurulmak için onaylamanızı istedigi terimler ve sartlarla dolu sözlesmeyi hatırlayın. O sözlesmenin altındaki “I Agree” kutucugunu hiç düsünmeden isaretleyip “next” butonuna basmıstınız degil mi? Bu nedenle daha sonra pisman olacagınız bir kararı verirken hiç düsünmeden hareket etmis oldunuz. Bu lisans sözlesmelerinin çok uzun oldugu ve yüzlerce hukuksal terimle dolu oldugunu biliyoruz.
EULA ismi verilen bu sözlesmelerin ortalama boyutu 3.000 kelimeye ulasıyor. Bu da, yaklasık 7 - 10 A4 sayfası uzunlugundaki bir metne denk geliyor. İste kullanıcıların kolayca kandırılmasının ve bilgisayarlarından bilgi çalan firmaları dava etseler bile sonuç alamamalarının nedeni bu uzun lisans sözlesmelerini okumamak.
EULA nedir?
EULA veya İngilizce açılımıyla End-User License Agreement (Son Kullanıcı Lisans Anlasması) kullanıcının haklarını koruyan sıradan, bürokratik bir sözlesmeymis gibi görünebilir. Aslında temel olarak EULA, kullanacagınız yazılımla ilgili gerekli yasal zorunlulukların
hatırlatıldıgı bir metindir. EULA genellikle yazılımı kurarken en basta önünüze getirilir ve kabul ettiginizi belirtmek için metnin altındaki küçük bir kutuyu isaretlemeniz istenir. Yasalar karsısında bu, bir kâgıdın altına imza atmanızla esdegerdir çünkü o “kabul ediyorum” yazan küçük kutucugu isaretlemeden yazılımın kurulmasına izin verilmez. Çogu zaman da metni okudugunuzu garantilemek için o uzun metni fare ile tutarak basından sonuna kadar indirmeniz gerekir ki ancak o islemden sonra metni okudugunuzu ve sartları kabul ettiginizi yazan küçük kutucuga ulasabilirsiniz.
Ancak genel olarak EULA, bürokratik bir zorunlulukmus gibi görünse de, aslında yazılım sirketinin haklarını koruyan maddelerle doludur ve bir gün yazılım sirketini mahkemeye vermeniz halinde imzaladıgınız bu uzun dokümandaki sartlar karsınıza konulup, bir hak talep edemeyeceginiz hatırlatılır.
EULA neden okunmalı?
EULA metinlerini okumanın kullanıcıya sagladıgı en büyük avantaj, yazılımın kullanılması sırasında olusan pek çok soruya cevap veriyor olusu. Örnegin pek çok kullanıcı bir yazılım satın aldıgında aslında yazılım satın almadıgını, sadece o yazılımı kullanma lisansı aldıgını bilmez. Oysa yazılımın mülkiyeti ve onun üzerinden gerçeklesecek her türlü alısverisin, yazılımın kodlarının hakları hala yazılımı gelistiren veya dagıtan firmaya aittir ve kullanıcı belirli veya belirsiz bir süre için yazılımı kullanamaya izin almıstır.
Elbette EULA metnini okumanın asıl önemli nedeni, kisisel bilgilerinizi ve özel hayatınıza dair detayları kullanmaya izin verip vermediginizi tespit etmektir. Bu tür firmaların kullanıcıların internetteki sörf alıskanlıklarını, girip çıktıkları siteleri ögrenmek için kullandıkları metotları mutlaka duymus olmalısınız. İste EULA metnini okumak böyle kurnaz bir yazılımla karsı karsıya olup
olmadıgınızı anlamak ve bilgisayarınıza yüklenecek casus yazılımların farkına varmanız için önemlidir.
Tüm bunların ötesinde, bedava yazılım kullandıgınızı sanarak bilgisayara yüklediginiz bir yazılımla gelen casus yazılımlar veya reklâm yazılımları, sabit diskinizden, hafızanızdan, degerli internet baglantınızın bant genisliginden ve diger PC kaynaklarınızdan sömüren zararlı bir virüs gibi çalısır. Hatta bazı zamanlar farkında olmadan yüklediginiz casus yazılımlar internet baglantınızın ve islemci gücünüzün uzaktan kontrol edilen islemler için kullanılmasına, saga sola yıgın postalar göndermek için kullanılmasına bile yol açabilir. Bu açıkça, ticari bir faaliyet için çalısan birilerinin ihtiyaç duydugu sermayeyi sizin ödemeniz anlamına gelir. İnternet ücretinizle, elektrik paranızla, sabrınızla hatta saglıgınızla…
Üstelik bazı EULA metinler o kadar zekice hazırlanmıstır ki, kullanıcıların karsılastıkları sorunlara çözüm arama yollarını bile tıkamayı basarır. Örnegin Amerika’da bir müsterinin Gateway isimli firmayı, satın aldıgı bilgisayarın sorunlu çıkması ve firmanın zayıf teknik destegi yüzünden ugradıgı zararı telafi için mahkemeye vermesiyle, EULA metinlerinin önemi bir kez daha kanıtlamıstır. Firma kullanıcıya EULA olarak imzalattıgı formda, ortaya çıkacak sorunların, itilafların mahkeme yolu ile degil müsteri ve firma arasında kisisel anlasmalarla çözülecegini yazdıgı için kullanıcı hakkını ararken ciddi sorunlarla karsılasmıstır.
EULA nerede?
Yazılımı kurarken veya bir web sitesine üye olurken EULA metnini okumadan aceleyle kurulumu gerçeklestirdiniz ve daha sonra ne imzaladıgınızı görmek için EULA metnini tekrar mı okumak istiyorsunuz? Yazılımı tekrar kurmak veya web sitesine yeniden üye olmak zorunda degilsiniz. Web sitelerinde genellikle “Terms” bölümü altında kullanıcılara imzalatılan sözlesmenin bir kopyası bulunur. Eger bir yazılımın EULA metnini arıyorsanız genellike yazılımın kutusu içinde EULA metninin kâgıda basılı halini bulabilir, kolaylıkla inceleyebilirsiniz.
Kâgıt kopyayı bulamadıgınız vakitte ise programı kaydettiginiz klasörde, dosyaların arasında bir text dosyasında, ya da yazılımın “Help” menüsü içinde lisans sözlesmesinin bir kopyasını bulmak mümkün olabilir. Ama yine de bulamıyorsanız, yazılımın Install seçenegini tekrar çalıstırarak zaten ilk ekranlardan birinde karsınıza çıkacak EULA metnini okuyabilir, sonra kurulumu devam ettirmeden çıkabilirsiniz.
İki kötü örnek
Gain Publishing, eWallet yazılımı ile isbirligi içinde size bilgisayarınızdaki sifreleri hatırlatacak bir servis veriyor. Ancak bilgisayarınıza web kullanma alıskanlıklarınızı takip eden bir yazılım yüklüyor. Ardından belirledigi alıskanlıklarınıza göre karsınıza çok rahatsız edici açılır pencere reklamları çıkartıyor.
Bir örnek de popüler sosyal platform Facebook'tan... Facebook’un EULA metni öyle ifadeler içeriyor ki, bu siteye eklediginiz her materyal artık sitenin malı sayılıyor. Dolayısıyla Facebook daha sonra buraya eklediginiz fotograflarınızı, resimlerinizi, siirlerinizi, denemelerinizi, yazılarınızı kendi malı gibi kullanabilir ve sizden izin almak geregi bile duymayabilir. Üstelik Facebook bu bilgilerin her türlü amaç için kullanılabileceginin de altını çiziyor.
Dikkat! kazandırır
EULA metinlerini okumak için güzel bir neden daha: Bir süre önce PC Pitstop isimli firma EULA metinlerine ekledigi bir satırla, anlasmayı okuyup kendilerine geri dönecek kullanıcılara 1.000 dolar ödeyecegini vaat ediyordu. Bunun için kullanıcının EULA adresinde belirtilen e-posta adresine bir mektup göndermesi yeterli olacaktı ancak yazılım üç bin kez indirilmesine ragmen bir kisi bile anlasmayı okuyup mektup göndermedi. Sonunda, yazılımın yayınlanmasından dört ay sonra sadece bir kullanıcı ödülü fark edip e-posta gönderdi ve yazılımın üreticisinden bin dolarını aldı.
Çözüm
Güzel haber su ki, bu kadar tehlikeli metinler olmalarına ragmen kullandıgınız her yazılım, üye oldugunuz her site için paranoyakça korkulara kapılıp, teknolojinin sizin özel hayatınızı izleyip zarar vermek üzere pusuya yatmıs bir düsman oldugunu düsünmenize gerek
yok.
Tek yapmanız gereken web sitelerine veya yazılımlara kisisel bilgilerinizi girerken iki kez düsünmek. Yasamınızı gizli ajanlar gibi yasamak zorunda degilsiniz elbette ama internette karsılastıgınız her sorgu kutucuguna gerçek isminizi, dogum tarihinizi, adresinizi, kisisel detaylarınızı yazmak zorunda degilsiniz.
Karsınıza çıkan her yedi sayfalık EULA metnini kelime kelime okumaya kalktıgınızda hayatın çok zor olacagını kabul etmek gerekiyor. Ancak gerçekten önemli bir yazılım kurdugunuzda veya ciddi bir siteye üye olup, özel bilgilerinizi eksiksiz girmeye kalktıgınızda EULA metinlerine de göz atmanız önemlidir.
