Bir linux tabanlı sistemi ilk kurduğunuzda hemen yapmanız gereken bazı şeyler vardır. Bunlar dağıtımdan dağıtıma biraz değişebilse de aslında fazla bir fark yoktur. Nasıl windows kurduktan sonra birşeyler yapmamız gerekiyorsa, linux'larda da bazı şeyler yapılması gerekiyor. Lafı uzatmadan bazılarını aklıma geldiği kadarıyla sıralamaya çalışayım...
-İnternete bağlanıp bağlanmadığını kontrol edin ve bağlıysa önce DNS'nizi ayarlayın. Çünkü varsayılan olarak uzak bir DNS'den bağlı oluyorsunuz ve bu da internet hızınızı çok etkiliyor. Bazı terminal (cmd) komutları ile de ayar çekip internet hızınızı ayarlayabiliyorsunuz ama ben onları bilmiyorum.
-Derhal güncelleme aldırın. Kurduğunuz sistem indirmeye sunulduktan sonra bazı yenilikler, hata düzeltmeleri, geliştirmeler gelir kesinlikle. Bunları aldırmalısınız. Ayrıca sistemin paket kurucusu (windows installer gibi düşünün) da ilk kurulumda düzgün çalışmayabilip, güncellemeden sonra düzeliyor. Linux'larda kurulum ve ayarlar yaptığınızda windows'daki gibi yeniden başlatmanıza gerek kalmasa da önemli güncellemeler aldığınızda kernel de güncellenebileceğinden yeniden başlatmanız gerekebilir bu da bir ekstra bilgi olsun.
-Sürücülerinizi kontrol edin. Hemen her dağıtımda sürücülerinizi kontrol etmek için GUI ile yönetilebilen ya da terminalden kullanılabilen tool'lar vardır. Açıkkaynak sürücü kurulu mu? Sorun çıkmış mı? Ekran kartınızın sahipli driveri varsa bunu da kurup yine bu tool'lardan görebiliyorsunuz. Başlığı açmama neden olan sorun biraz da bu konuyla ilgilidir.
-Gereksiz yazılımlarınızı kaldırın. Her dağıtım, dağıtımı yapanın felsefesine göre farklı uygulamalarla geliyor. Dağıtımı sevseniz de gelen uygulamalardan bazılarını kullanmıyor ya da alternatifini tercih ediyor olabilirsiniz. Dolayısıyla sisteminizi gerekli-gereksiz yazılımlar açısından bir kontrol edin derim.
Daha fazla madde var aslında ama çok da detaya girmeden asıl konuya gelmek istiyorum.
Düneğen, bahsettiğim eski yıllardan kalma test bilgisayarımın ekran kartı olan ATI Radeon X1550 için linux driveri aradım. Buldum denemez ama bulamadım da denemez. Bir driver bulsam da kuramadım, bu bir arşiv biçimi değil ya da arşiv zarar görmüş diyor paket yöneticisi (linux'un windows installer'ı olduğunu tekrar hatırlatıyorum).
Neyse, bugün bu konuyu biraz daha araştırasım geldi. Araştırmalarım sonucunda yabancı bir linux forumunda yıllar evvelden biraz bildiğim, ama zamanla unuttuğum şu kavrama rastladım:
Kod: Tümünü seç
linux-headers-amd64Kernel, işletim sistemi ve bu sisteme kurulu uygulamaların "donanımla konuşmalarını" sağlayan çeşitli kodlar içeren dev bir yapıdır. Bu yapı, bilgisayarın parçalarını yönetir. Her parça, firmware dediğimiz kendi yazılımını içerir. Mesela ramların kendi yazılımı olabilir (bilmiyorum), işlemcinin kendi yazılımı var, ekran kartının kendi yazılımı var, anakarttaki çiplerin kendi yazılımları var. HDD'nin dahi kendi yazılımı var bunlara förmveyr (
) diyoruz. Buraya kadar tamam mı?
Förmveyr bir tür temel sürücüdür. Çipin, aldığı elektriği nasıl kullanıp gelen giden siyalleri nasıl işleyeceğini falan, kısacası ben neyim kimim diye kendini tanıması için gerekli bir kod, program. İşletim sistemini kurduğumuz zaman hemen yüklediğimiz drayvırlar da o çipin o işletim sistemi ve programlar vasıtasıyla son derece verimli kullanılmasını sağlayan yardımcı yazılımlardır.
Bu da tamam?
İşte Linux kerneli de temel yapısında bazı drayvırlar barındırıyor. Bu drayvırların bazıları sistem kurulurken install oluyor. Bazıları ise kullanıcıya bırakılıyor... Şayet kullanıcı bu önemli eklentileri kurmazsa, sistem tam performans çalışmıyor.
Benim sorunum da tam da buradaydı. Bilgisayarımın aşırı kasılmasını, yavaş çalışışını, bir pencereyi tutup sallarken kesintili şekilde görüntüsünde gidip gelmeler oluştuğunu (kusura bakmayın nasıl tamamlayacağımı bilemedim ama siz anladınız) bilgisayarın çok eski donanıma sahip oluşundan ötürü kastığına yoruyordum. Yukarıda bahsettiğim gibi araştırmalarımda bu kavram, "linux-headers-amd64" kavramı karşıma çıkınca HIIINNKK! diye öylece kalakaldım.
Lan? Ben bu sistemin linux header'larını kurdum mu?
Diğer odaya geçip bilgisayarı çalıştırdım ve Synaptic paket yöneticisinden aynı adla arama yaptım. ZBAM! diye gerçekler karşıma çıktı. Yok, kurmamışım. Kurulumu güzelce yaptım. Sistemi yeniden bile başlatmadım, kurulum bittikten sonra...
ANAM!
Abi, sistem resmen uçuyo! Dosya yöneticisine dahi tıklattığımda ıkına ıkına açılıyordu. Abi öyle atak oldu öyle atak oldu, anlatamam. Görüntü bile değişti sanki daha canlı görünüyor.
Bu linux headers dediğim olay, işlemci ile işletim sistemi çekirdeğinin tam verimli ve performanslı çalışması için gerekli bir tür sürücü gibi birşeydir. Hatta birşeyi fazla, açıkkaynak bir sürücüdür. Anakart sürücüleri kurulmuşçasına bir anda işletim sistemini şuradan alır oraya koyar. Performansta farkedilir değişimlere neden olur.
Sonuçta bir sistemi kurduğunuzda yukarıdakilere ek olarak headers dediğimiz bu eklentileri de kurun.
Synaptic paket yöneticisini açarak şu aramaları yaptırın:
linux-headers-amd64
Kernel
Microcode
Firmware
intell
AMD ya da nvidia (hangi kartı kullanıyorsanız) Bu arama size gerekli bir eklenti varsa gösterir. Sürücü kurmaz.
Bu aramalar sonucunda arama sonucunu tecrübeniza dayanarak incelemelisiniz. Hangilerinin gerekli olup olmadığını anlamanız için biraz tecrübeli olmanız gerekebilir, alışırsınız. Arama terimlerinin karşınıza çıkardığı şeyler her sistem ve donanımda farklı olabilir, bunları değerlendirerek kurun. Böylelikle linux kurulumu sonrasında önemli bir gerekliliği yerine getirmiş, bilgisayarınızı tam performans kullanmış olursunuz.
Neticede ben hala Radeon sürücümü bulamadım. Ancak bulmaktan ziyade, önemli bir kasıntı küsüntü sorunumu çözmüş oldum. Bulabilirseniz konuya ekleyebilirsiniz, memnun olurum.
İyi çalışmalar...
